"Mustafa Hakkında Herşey" ve "Babam ve Oğlum" ile bir sinema sever olarak saygımı kazanan Çağan Irmak'ın son filmi Issız Adam'a normalde yaptığımın aksine film hakkında çok bişey okumadan, araştırmadan gittim. Belki de farkında olmadan bir çok arkadaşımın film hakkında söylemiş oldukları beklentimi yükseltmişti bilmiyorum ama film beklentilerimi karşılamaktan çok uzak kaldı. Yönetmenin daha önceden izlediğim filmlerini göz önünde bulundurarak küçük bir değerlendirme yaparak başlamak gerekirse, Irmak'ın modern şehir hayatı ve onun getirileriyle bir derdi olduğu tespitini yapmak yerinde olacaktır. Bu konuda haksız da sayılmaz. Geneli kırsalda geçen Babam ve Oğlum da bile yönetmen şehir hayatı içerisinde babası olmadan kaybolmasından korktuğu küçük oğlunu, bir feodal bey olan dedesine teslim ederek gözü arkada kalmadan gitmektedir meçhule. Mustafa Hakkında Herşey'de ise şehir hayatının, hatta daha da ötesi olarak küçük burjuva yaşam dinamiklerinin birbirinden uzaklaştırdığı bir çift ve bir proleterin kucağında yanlızlığının çığlıklarını dindirmeye çalışan bir kadın izlemiştik. Son filmi izlerken kendimi Mustafa Hakkında Herşey'de yönetmeni kurtaranın olağanüstü oyunculuklar olup olmadığı konusunda düşünmekten alıkoyamadım. Ya Nejat İşler, Başak Köklükaya ve Fikret Kuşkan oynadıkları role müthiş bir derinlik katmışlardı ya da Irmak son filminde böylesi bir derinlikle hiç ilgilenmemişti.
Issız Adam'ın iki başrol oyuncusu Melis Birkan (Ada) ve Cemal Hünal (Alper) ilk kez izlediğim oyuncular. Açıkçası bu iki yeni oyuncu hakkında söyleyebileceğim yegane olumlu şey Ada'nın insanın içini ısıtan güzel sesi ve Alper'in daha çok bir fotomodel parıltısı taşıyan pozları. Her ikisinin de filme oyunculuk anlamında kattıkları en ufak bir şey yok. En önemli eksikleri de "oynamamayı" beceremeyişleri. Film boyunca karakterlerini oynamaya çalışan iki oyuncu görüyoruz. Halbuki iyi bir oyuncunun oynadığı karakteri "olması" ve izleyiciye karakteri "anlatması" değil "geçirmesi" gerekir. Bu doğrultuda, izleyenleri yoran bir çizgi tutturuyorlar. Perdede, önüne verilen metinde yazan her sözü, her ruh halini 'oynamaya çalışarak' anlatan gereksiz bir çırpınış oyunculuğu ortaya çıkıyor. Oysa Ufuk Bayraktar gibi hiçbir oyunculuk eğitimi almadan rolünü oynamadan, 'o' olarak seyirciye geçiren oyuncular var bu ülkede. Tabi bu denli eleştirdiğimiz oyunculara yazılan rollere de dikkat etmek gerekiyor.
Filmin iki ana karakteri Ada ve Alper. Alper Anadolu'dan İstanbul'a göç etmiş ve babasının sattığı iki tarlayı kendisine sermaye ederek Beyoğlu'nda bir restoran açmış genç ve başarılı bir aşçı. Beyoğlu-Ortaköy eksenli "bohem" bir yaşam tarzı var. Öncelikle yönetmenin bohemlikten anladığının tamamen yanlış olduğunu düşünüyorum. Film boyunca evinin hiçbir yerinde tek bir kitap görmediğimiz ve bir satır yazı okuduğuna şahit olmadığımız bu bohem adam kadınları bir seks objesi olarak görmekte ve kurduğu ilişkilerde onları insan yerine koymamaktadır. Öyle ki, düzenli olarak birlikte olduğu bir hayat kadını kendisine filmin bir sahnesinde harika bir hayat dersi vermektedir. Bohem olduğuna kesinlikle ikna olmadığım bu mavi ve telaşlı adam esasında tam bir geç ergenlik ya da kronik ergenlik sendromu vakasıdır. Bu sendromun sonucu, kocaman bir egoya sahip kişinin hayat yolculuğunda (kendince) sıfırdan zirveye çıkışı ve bu çıkışın getirdiği maddi güç ile herşeyin satın alınabileceği algısını geliştirmesi ve sürekli-şiddetli ego patlamalarıyla seyreden bir yaşam döngüsüne girmesidir. Hayatındaki kadınlara saygı duymayan, seksi bir iktidar gösterisine dönüştüren ve annesiyle ilişkisini bile düzenleyemeyen bir ergen erkek modeli. Pratikte çok güçlü ve karizmatik gözüken bu kişi hemen herşeyin 'farklı'sını kullanır/beğenir. Alper'in arabası, telefonu, evi, ampullü amfisi, şaraptan anlaması yani kısaca herşeyi herkesten farklı zevkleri olduğuna işaret etmektedir. Oysa Alper koca bir hiçtir. Babasının parasıyla açtığı bir dükkanı, muhtemelen yine babasının parasıyla kurduğu bir hayatı vardır. Kazandığı para ancak lüks yaşam alışkanlıklarını sürdürmesine yetmektedir. Alper öyle kocaman bir hiçtir ki, sevişirken bile kimsenin altında kalmamaktadır. Kimsenin onu tanımasına ve hiçliğini anlamasına izin vermemek için de kalın bir karizma zırhı giymiştir. Bu zavallılığın bir tek annesi farkındadır ve ne yazık ki oğlunun zırhını aşıp bu zavallılığı ona söyleyememiş, ancak sevgilisine yalvararak oğlunu ne olursa olsun bırakmamasını isteyebilmiştir. Peki kimdir bu müthiş sevgili?
Ada kimdir? İnanın filmde bu sorunun yanıtı yok. Tamam, bu bir Issız Adam'ın filmi ama onun hayatına giren en önemli şey hakkında nasıl hiçbir fikrimiz olmaz. Yönetmen filmin kadın karakterini kesinlikle kurmamış. Ancak bir kaç ufak işaretten yola çıkarak kehanetlerde bulunabiliriz onun iç dünyası hakkında. Genel olarak baktığımızda ise karşımıza bir kadın köle çıkmakta. Erkeklerin dünyasında çocuktan sorumlu devlet bakanlığı makamı uygun görülmüş, bozuk karakterli bir adamın hayatını yoluna koymaya odaklanmış, bu doğrultuda sınırsız tavizler vermeye hazır, çok yiyen, doğurgan bir insan olarak kadın. İzlerken tüylerim diken diken oldu. Filmin 'modern' dünya tasavvuru içinde bir feodal köle kadın yaratılmış. Asıl felaket ise filmin aşk adına kadının verdiği tüm tavizleri/mücadeleyi meşrulaştırması ve izleyene kendisini onunla özdeşleştirme imkanı sunmakta olması. Oysa bu karakter kadının adını açıkça silmektedir. Erkeğinin hayatı için yaşayan, kendi varlığını ona armağan eden Ada, muhtemelen Alper'in annesi Müzeyyen'in yıllar önce izlediği yolu modern bir bakış açısıyla yeniden yorumlamaktadır ve bu şekilde ancak kötü bir kopya olabilmektedir.
Filmin en güzel ve komple karakteri Müzeyyen Abla. Alper'in annesi. Filmin ikinci yarısında onun hikayeye dahil olmasıyla birlikte son derece yüzeysel ve yapma olan oyunculuklar ve diyaloglar birden daha doğal bir seyre girdi. Filmde beğendiğim iki şeyden biri Müzeyyen Abla karakteri diğeri ise sorunlu da olsa dokunaklı finali oldu. Final gerçekten insanın burnunun direğini sızlatan türden. Senaryoya göre bazı karmaşık matematiksel işlemlerden sonra anlayabildiğimiz kadarıyla Alper ve Ada ayrılıklarının üzerinden 5 yıl geçtikten sonra Atlas pasajının girişinde karşılaşırlar. Alper 'telaşlı mavi' 'bohem' hayatına devam etmekte ancak farklı olarak arkadaşlarının çocuklarını sevmekte, onlarla ilgilenmekte ve zaman zaman Beyoğlu'nda nostaljik gezintiler yapmakta, büyük aşkının hayaletini kovalamaktadır. Filmin ve hatta Alper karakterinin kendisinin de onaylamadığı bu yaşam tarzını biraz da zorunluluktan sürdüren Alper'e karşı, filmin yine feodal bir yaklaşımla aklamaya gayret ettiği Ada karakteri sevmediği bir adamla evlenmiş ondan bir çocuk yapmış ve büyük aşkının hayaletinden kaçmak için İngiltere'ye göçmüştür. Doğanın çağrısına kulak vermiş ve çiftleşmek için kendisine makul bir erkek seçmiştir. Upuzun saçlarını muhtemelen süpürge ettiğinden kestirmiş ve zaten orada bir şirkette çalışmakta olan kocasının hayatında yardımcı kadın oyuncu oskarına koşarcasına 'küçük' bir dükkanda biçki dikiş işlerine devam etmiştir. İşte filmin akladığı Ada'nın yaşantısı böyledir. Alper ise yaptığı hatanın açtığı yaralardan akan kanın içinde boğulmaktadır.
Film herşeye rağmen harika finali ve Müzeyyen Abla karakteri için izlenebilir. Ancak keşke Irmak senaryosunu yazdığı bu filmi başka bir yönetmene çektirtseydi. Zira kendisi bu filmde yarattığı atmosfer, ışık ve set kurgusuyla fena halde bir Ferzan Özpetek kopyası olmuş. Öyle ki bulduğu kadın oyuncu bile Özpetek'in kadın oyuncusunun çirkin burunlu bir benzeri sadece.
Yorumlar
Selamlar Senay